Kök Hücre Tedavisi ve Retinal Protez
Okuma:311
1- Kök Hücre Tedavisi: İşlevsel olarak farklılaşmamış, çoğalabilme ve kendini yenileyebilme yeteneğine sahip, çok sayıda farklılaşmış soyu üretebilen, hasarlı dokunun yenilenmesini sağlayan ve bu özellikleri esnek ve geri dönüşümlü olarak kullanabilen hücrelere kök hücre denir. Kök Hücreler immünmodülatör ve anti-inflamatuar özelliklerinin yanında sağlıklı hücrelerle hasarlı dokuyu düzeltme potansiyeline de sahiptirler. Retinal dejenerasyonlu fare modelinde, transplante edilen yeşil floresein protein ile işaretlenmiş kök hücrelerin nükleer tabakada sinaptik bağlantılar kurduğu ve elektroretinografide ışık yanıtı oluşturduğu gösterilmiştir. Kalıtsal retinal dejenerasyonlu ratlara insan embriyonik kök hücre kaynaklı retina pigment epiteli subretinal olarak uygulandığında birçok retinal patolojide bu hücrelerin güvenli ve tükenmez bir kaynak olarak kullanılabilecekleri sonucuna varılmıştır. Yaşa bağlı maküla dejenerasyonunun oluşum mekanizmasında retina pigment epiteli’nin önemli rolü göz önüne alındığında hem pluripotent kaynaklı hem de insan embriyonik kök hücre kaynaklı retina pigment epiteli hücrelerinin erişkin retina pigment epiteli hücre işaretleyicilerini eksprese etmesi, pigmentasyon göstermesi ve fonksiyonel olması oldukça umut verici bir gelişmedir. Fakat bu ürünlerin yaygın kullanımı etik kaygılar nedeniyle halen tartışmalıdır.
Kök Hücre çalışmaları, retinal patolojiler içinde yüksek prevalansa ve ağır sosyoekonomik yüke sahip olmaları sebebiyle özellikle retinitis pigmentosa, yaşa bağlı maküla dejenerasyonu ve Stargardt’s makuler distrofisi üzerinde yapılmaktadır. Temmuz 2014 tarihi itibariyle www.clinicaltrials.gov sitesinde Yaşa bağlı maküla dejenerasyonunda kök hücre tedavi ile ilgili 11 adet klinik araştırmanın devam ettiği izlenmektedir. En iyi düzeltilmiş görme keskinliği 20/200 ve daha az olan geografik atrofili 10 hastada insan fetal nöral retinal kök hücre transplantasyon güvenliğinin araştırıldığı Faz II çalışma tamamlanmıştır. Ülkemizde de bir dönemdir kök hücre araştırmaları yapılmaktadır.
[Kaynak: Acar U, Sobacı G. Yakın gelecek ne vadediyor? Biyoteknoloji. Turkiye Klinikleri J Ophthalmol-Special Topics 2015;8(1):125-31]
2- Retinal Protez: Retinitis pigmentosa gibi retinanın dış tabakalarını bozan hastalıkların tedavisi için 2002 yılından beri; retinanın üstüne, retina altı alana, suprakoroidal boşluğa, optik sinire ve görme korteksine yerleştirilen çeşitli retinal implantlar (retinal protez, biyonik göz) üzerinde çalışılmaktadır. Maküla üstüne yerleştirilen bir epiretinal protez olan Argus II, tüm dünyada günümüze kadar yaklaşık 100 adet retinitis pigmentosa hastasına implante edilmiştir. Bu hastaların yaklaşık 6 yıllık takiplerinde, implantın ve cerrahinin risklerinin çok az olduğunun saptanması ve hastanın bağımsız olarak dolaşabilmesine imkan vermesi nedeniyle, Argus II epiretinal implant, 2011 yılında Avrupa’ da CE ve 2013 yılında da ABD’ de FDA onaylarını almış olan ilk ve tek üründür. Bu ürün 2014 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından da onaylanmış olup, Ulusal Bilgi Bankasına kaydı yapılmıştır.
Bu implant uygulamasının başarılı olabilmesi için gerekli olan en önemli şart, hastanın beklentilerinin gerçekçi bir şekilde analiz edilmesi ve hastanın, ameliyatla kazanabileceklerinin sınırını iyi algılamasıdır. Biyonik gözün takılmasından sonra, hastanın uzun ve zorlu bir rehabilitasyon aşamasından geçmesi gerekmektedir.
Retinal Protez Kimlere Uygulanabilir?
• 25 yaş ve üzerinde olan retinitis pigmentosa (tavukkarası) hastaları
• Görmenin, her iki gözde de ışık hissi derecesine kadar düşmüş olması,
• Görmesi kaybolmadan önce, şekilleri görebilen bir görmeye sahip olmuş olması,
• Yapılacak çeşitli göz testleri sonucu, gözün yapısının bu işleme uygun olduğunun saptanması,
• Biyonik gözün takılması için uygulanacak ameliyata ve/veya sisteme bağlı, az da olsa oluşabilecek komplikasyonlarının ve gerekebilecek ilave ameliyatların kabul edilmesi.
Ameliyat sonrası hastalar tarafından yapılabilen bazı aktiviteler:
Masanın üzerindeki çeşitli araç /gereci bulabilmek
Park halinde veya hareket eden arabaların yerini belirlemek
Bayrak ve otobüs duraklarının direklerinin yerini belirlemek
Kapı, pencere ve asansörün yerini bulabilmek
Kaldırım ve bordürleri takip edebilmek
Caddede karşıdan karşıya geçerken, yaya geçidini takip edebilmek
Bir mekâna girişte tavan lambalarının yerini saptayabilmek
Süzülen ışık sayesinde pencerenin yerini belirlemek
Koyu ve açık renk çamaşırları ayırt edebilmek
Büyük harf ve rakamları ayırt etmek
Büyük harfle yazılı kısa kelimeleri okuyabilmek
[Kaynak: Özmert E. Bilimsel Olarak Onay Almış Olan İlk Biyonik Göz (Argus II Retinal İmplant), Ülkemizde de Kullanılma Aşamasına Geldi. Ret-Vit 2015;23:92-95]
